TÜRKİYE’DEKİ GÖZLEMEVLERİ
Ülkemizde birçok gözlemevi bulunmaktadır. Bu gözlemevleri (rasathane) uzaydaki her çeşit değişikliği gözlemlemek, veriler toplamak, incelemek üzerine çalışırlar.
1-Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Gözlemevi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
Rasathane-i Amire ismiyle 1868 yılında kurulmuştur. Türkiye’ de kurulmuş en eski gözlemevi (rasathane) dir.
Rasathane-i Amire Cumhuriyet döneminde önemli değişiklikler geçirerek bugünkü halini almıştır. Başlangıçta eski adını korurken yazı devriminden sonra “Maarif Vekâleti, Hey’et ve Fiziki Arzi İstanbul Rasathanesi”, 1936 yılında ilk kez Kandilli Rasathanesi ve kırklı yıllarda “Kandilli Astronomi ve Jeofizik Rasathanesi” adını almıştır.
Faaliyetlerini 1982 yılına kadar Milli Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Müdürlüğü’ne bağlı olarak yürüten Kandilli Rasathanesi, 17.06.1982 tarihinde “Boğaziçi Üniversitesi” bünyesinde “Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü” adı altında rektörlüğe bağlı bir Enstitüye dönüştürüldü. Kandilli bugün merkez ve laboratuvarları dışında, akademik birimleri ile lisansüstü eğitim veren bir bilim merkezidir.
2-İstanbul Üniversitesi Gözlemevi
İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1933 yılında Fen Fakültesi bünyesinde kurulan Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü’nün araştırma ve gözlemlerinde kullanılması amacıyla açılmıştır.
Gözlemevi olarak kullanılan yapı, 1934–1936 yılları arasında, mimar Arif Hikmet Holtay’ın çizimlerine göre inşa edilmiştir.
1936 yılında kurulan ve ana merkez binası içerisinde bir Astrograf ve ekipmanlarından oluşan Güneş Gözlemevine, 2013 yılında kurulan yeni bina içerisinde yer alan İST40 adlı bir teleskop ve gözlemevine ve yine yeni bina içerisinde kurulan bir planetaryuma sahiptir.
Ayrıca Çanakkale 18 Mart Üniversitesi ile yapılan bir protokol çerçevesinde Çanakkale Ulupınar Astrofizik Gözlemevi arazisinde İST60 adı ile bilinen bir teleskop ve gözlemevine sahiptir.
3-Ankara Üniversitesi Gözlemevi
1954 yılında, Ankara’da gözlemsel astronomiyi başlatmak amacıyla Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’ne bağlı bir gözlemevi kurulması kararlaştırıldı ve bu konuda Hollanda’lı astrofizikçi Prof. Dr. Egbert Adriaan KREIKEN görevlendirildi.
Fakülte binalarının kentin içinde olması nedeniyle, Prof. Dr. Kreiken tarafından gerçekleştirilen uzun araştırmalardan sonra Ankara’nın 18 km güneyinde, şehir ışıklarından uzak, ulaşımı kolay, yıllık yaklaşık üç yüz açık gözlem gecesine sahip Ahlatlıbel mevkiinde bir bölge gözlemevi yeri olarak seçildi.
Gözlemevi, 26 Ağustos 1963’de yapılan bir Uluslararası Astronomi Toplantısı ile resmen açıldı.
Gözlemevi içerisinde T40 Kreiken Teleskopu, Prof. Dr. Berahitdin Albayrak Teleskobu ve Meade ETX-125 Teleskobu gibi teleskoplarla birlikte toplamda 10 tane teleskop barındırmaktadır.
4-Ege Üniversitesi Gözlemevi
Ege Üniversitesi Gözlemevi, Ege Üniversitesi’ne bağlı olarak İzmir yakınlarında Kemalpaşa Dağlarının Kurudağ Tepesinde astronomik gözlemler yapmak amacıyla kurulmuş olan bir gözlemevidir. Değişik boyutlarda teleskopları ve teleskoplara bağlı algılayıcıları vardır.
Kurulumu için 1963 yılında işlemler başlatılmış ve 22 Haziran 1965'te Doç Dr. Abdullah Kızılırmak, Dr. Rümeysa Kızılırmak, Sezai Hazer, Ünal Akyol ve Şükrü Bozkurt’un yaptığı ilk değişen yıldız gözlemiyle hizmete girmiştir.
12 Ağustos 2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliği ile “Ege Üniversitesi Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi” olarak çalışmalarını sürdürmektedir.
5-Çukurova Üniversitesi Uzay Bilimleri ve Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi
1980–81 yıllarında Çukurova Üniversitesi yerleşkesi içerisinde Fizik Bölümünden Prof. Dr. Hakkı ÖGELMAN ve arkadaşları tarafından “Güneş Evi” olarak inşa edilmiştir. Güneş Evi, yenilenebilir enerji kaynaklarından Güneş enerjisi ve biyogazdan yararlanılarak iklimlendirme (ısıtma — soğutma), sıcak su temini vb. çalışmalar için inşa edilmiştir.
1991 yılında binanın tamir ve bakımı yapılarak “Uzay Bilimleri ve Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi” (UZAYMER) adını almıştır.
2009–2010 eğitim — öğretim yılında Ç.Ü. UZAYMER Gözlemevi binası yeniden inşa edilerek üzerine 3.5 m çapında ASH — DOME (www.ashdome.com) kubbe sistemi kurulmuştur. Optik gözlem çalışmalarına 2013 yılında alınan Officina Stellare Pro RC 500 LK7 50 cm ayna çaplı teleskop ile devam edilmektedir.
UZAYMER’in içinde teleskop binası ile birlikte faaliyet verdiği bina yaklaşık 125 m2 olup iç mekanda kullanılmakta olan sınıf - kütüphane, bilgisayar laboratuvarı, idareci odası, sekreter odası, yatakhane ve mutfak mevcuttur.
6-TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG)
2500 m yükseklikte modern bir araştırma merkezi kurmak hiç de kolay olmadı. Saklıkent’ten gözlemevine yol açılması, elektrik hattının döşenmesi, teleskop ve hizmet binalarının yapılması, gözlemevinde çalışacak teknik, idari ve araştırmacı personelinin oluşturulması gibi önemli aşamalar birer birer aşılarak 5 Eylül 1997 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı ve Başbakanı tarafından TUG’un resmi açılışı yapıldı.
TUG’un ilk teleskopu olan 40 cm çaplı T40 teleskopunda ilk ışık Ocak 1997'de, 150 cm çaplı RTT150 teleskopunda ise ilk ışık Eylül 2001'de alınarak gözlemevinde bilimsel gözlemler başlamış oldu.
7-Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi (ÇAAM) ve Ulupınar Gözlemevi 2001 yılında kurulmuş, gözlemevi 19 Mayıs 2002 tarihinde resmen açılmıştır.
Merkez ve Gözlemevi Çanakkale merkezine 10 km uzaklıkta “Radar Tepesi” nin güney yamacında Ulupınar Köyü’ne yakın bir bölgede, 410 m yükseklikte yer almaktadır.
Gözlemevinde bilimsel amaçlarla kullanılan 4 teleskop ve bir meteoroloji istasyonu bulunmaktadır. Bunlar, 122 cm Cassegrain-Nasymth, 60 cm Cassegrain, 40 cm ve 30 cm Schmidt-Cassegrain türü telekoplardır. 60 cm ayna çaplı teleskop, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ile İstanbul Üniversitesi tarafından imzalanan ortak bir protokol çerçevesinde Ulupınar Gözlemevinde kurulmuştur.
Gözlemevi merkez binasında kütüphane, atölye, sınıf ve konferans salonu bulunmaktadır. Gözlemevinde başta ilköğretim öğrencileri için olmak üzere bilim-toplum etkinlikleri düzenlenmektedir.
8-Doğu Anadolu Gözlemevi Projesi
Doğu Anadolu Gözlemevi, Türkiye’nin Erzurum ilinde yer alan astronomik gözlemevidir. Palandöken ilçesine bağlı Konaklı Mahallesi’ndeki 3.170 metre yüksekliğe sahip bir tepede 2012'de inşa edilmeye başladı.
İklim koşulları nedeniyle sadece 5 ay çalışma yapılabilen DAG’da, eksikliklerin tamamlanmasıyla “uzaydan gelecek ilk ışık” 2021'de gözlemlenebilecek.
“DAG’ın teleskobu Avrupa’da konuşlanmış en büyük teleskoplardan biri olacak. Çap olarak düşünülürse ilk 10–15 teleskobun arasına girmiş oluyor. Bu çapta dünyanın farklı yerlerinde birçok teleskop var. Buranın özelliği, 3 bin 170 metrede ulaşımı en kolay gözlemevlerinden biri olması. Kendi sınıfındaki en teknolojik teleskoplardan biri.
İkincisi ise şu an bu enlem boylamda, bu çapta başka teleskop yok. Dolayısıyla büyük bir gözlemsel boşluğu dolduruyor. Diğer büyük teleskopların tamamı 8 ila 12 saat daha uzaktalar.
Yararlanılan Kaynaklar:
tr.wikipedia.org
https://www.tad.org.tr/baglantilar-2/baglantilar/gozlemevleri
http://dag.atauni.edu.tr/
https://www.trthaber.com/
İsmi geçen gözlemevlerinin web sayfaları
